Arabuluculuk süreci sonunda tarafların özel ve/veya ortak oturumlarda üzerinde tartıştığı hususlarda fikir birliği sağlaması halinde anlaşmaya varılmış olur. Bilindiği gibi arabuluculukta tarafların iradesi esas olduğundan anlaşmaya varıp varmama konusunda taraflar serbesttir.
Anlaşmanın kapsamı bizzat taraflarca belirlenir ve anlaşma metni, taraflar ve arabulucu tarafından imzalanır (HUAK, madde 18/1; HUAKY madde 22/1) (Anlaşma Belgesi Örneği(1). O halde arabuluculuk faaliyeti sonunda varılan anlaşmanın kapsamı taraflarca belirlenecek olup anlaşma belgesi düzenlenmesi hâlinde bu belge taraflar ve arabulucu tarafından imzalanır. Zira anlaşma belgesinin taraflar ve arabulucu tarafından imzalanması bir zorunluluktur (HUAK, madde 22/1; HUAKY, madde 22/1). (2)(3)
Her ne kadar anlaşma belgesi hazırlanması hususu sıkı kurallara bağlanmamışsa da açık ve anlaşılır bir anlaşma metnini hazırlanması sonradan bu konuda anlaşmazlık çıkmasının önüne geçecektir
Anlaşma hususu tarafların iradesine bağlı olduğu ve genel olarak arabuluculuk sürecinin gönüllü ve iradi olduğu hususu göz önüne alındığında anlaşma belgesi anlaşılır bir şekilde hazırlanıp taraflarca imzalandıktan sonra bağlayıcı hale gelmektedir.
Her ne kadar taraflar tartıştıkları hususlar üzerinde mutabık kalarak anlaşma belgesini imzalasa da sonradan bu anlaşma metnindeki hususlara taraflardan birinin uymaması gibi bir ihtimal vardır.
Bu durumda ise arabuluculuk anlaşma belgesinin bağlayıcılığı devreye girmekte ve tarafı anlaşılan hususlar yönünde hareket etmeye zorlamaktadır. Zira Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’nun “Tarafların Anlaşması” başlıklı 18. maddesi “Taraflar arabuluculuk faaliyeti sonunda bir anlaşmaya varırlarsa, bu anlaşma belgesinin icra edilebilirliğine ilişkin şerh verilmesini talep edebilirler. Dava açılmadan önce arabuluculuğa başvurulmuşsa, anlaşmanın icra edilebilirliğine ilişkin şerh verilmesi, arabulucunun görev yaptığı yer sulh hukuk mahkemesinden talep edilebilir. Davanın görülmesi sırasında arabuluculuğa başvurulması durumunda ise anlaşmanın icra edilebilirliğine ilişkin şerh verilmesi, davanın görüldüğü mahkemeden talep edilebilir. Bu şerhi içeren anlaşma, ilam niteliğinde belge sayılır.
İcra edilebilirlik şerhinin verilmesi, çekişmesiz yargı işidir ve buna ilişkin inceleme dosya üzerinden yapılır. Ancak arabuluculuğa elverişli olan aile hukukuna ilişkin uyuşmazlıklarda inceleme duruşmalı olarak yapılır. Bu incelemenin kapsamı anlaşmanın içeriğinin arabuluculuğa ve cebri icraya elverişli olup olmadığı hususlarıyla sınırlıdır. Anlaşma belgesine icra edilebilirlik şerhi verilmesi için mahkemeye yapılacak olan başvuru ile bunun üzerine verilecek kararlara karşı ilgili tarafından istinaf yoluna gidilmesi hâlinde, maktu harç alınır. Taraflar anlaşma belgesini icra edilebilirlik şerhi verdirmeden başka bir resmî işlemde kullanmak isterlerse, damga vergisi de maktu olarak alınır.” hükmünü amirdir.
O halde anılan maddeye göre; taraflardan birinin anlaşma belgesindeki hükümlere uymaması halinde diğer taraf anlaşma belgesinin icra edilebilirliğine ilişkin şerh verilmesi için arabulucunun görev yaptığı yer sulh hukuk mahkemesine başvurabilir. Bu şerhi içeren anlaşma, ilam niteliğinde belge sayılır ve İcra İflas Kanunu’nun 38. maddesi uyarınca ilamlar gibi icra edilir.
Burada belirtmek gerekir ki; eğer taraflar avukatları ile beraber anlaşma belgesini imzalamış ise anlaşma belgesi icra edilebilirlik şerhi aranmaksızın ilam niteliğinde belge sayılır. Bir başka deyişle anlaşma belgesi imzalanırken taraflar, avukatları ve arabulucunun imzası var ise mahkemeye başvurulmaksızın doğrudan cebri icra yollarına başvurulabilir.
İcra edilebilirlik şerhi verilmesi çekişmesiz yargı işi olup buna ilişkin inceleme dosya üzerinden bir başka deyişle duruşmasız olarak yapılır.
Sonuç olarak; sıklıkla gündeme gelen ve uygulama alanı bulan arabuluculuk sürecinde; taraflarca anlaşmaya varılması halinde üzerinde anlaşılan konular anlaşma belgesi olarak isimlendirilen bir belgeye dökülür ve bu belge hem taraflarca ,ve varsa vekilleri, hem de arabulucu tarafından imzalanır. Tarafların üzerinde anlaştığı hususlarda sonradan dava açılamayacağı gibi taraflardan birinin anlaşma belgesindeki hükümlere uymaması sonucunda ise sulh hukuk mahkemesine başvurularak icra edilebilirlik şerhi verilmesi talep olunabilir. Bu şerhin verilmesi ile artık anlaşma belgesi ilam niteliğinde belge vasfını taşır ve taraf anlaşma metnindeki hususun yerine getirilmesi için cebri icra yollarına başvurabilir. Örneğin; işçi – işveren uyuşmazlığında işçi ile işveren işçiye kıdem tazminatının, yıllık izin ücretinin ve başka kalemlerin ödenmesi konusunda mutabık kalmış ve anlaşma belgesi imzalamışlardır. Fakat işveren sonradan işçiye hiç ve/veya eksik ödeme yapmış ise işçinin icra edilebilirlik şerhi almasından sonra bu şerh ile icra dairesinde ilamlı takip başlatması mümkün hale gelecektir. Bu uygulama tarafları korumakta olup arabuluculuk müessesesine de güvenirlik kazandırmaktadır.
NTN Arabuluculuk Merkezi, alanında uzman, görev ve sorumluluklarının farkında olan arabulucuları ile hizmet vermekte olup hızlı ve etkili bir şekilde ihtilafların neticelendirilmesi için özenle çalışmaktadır.
Comments